İlk Kez İki Kara Deliğin Birbirinin Etrafında Döndüğü Görüntülendi
Astronomlar, ilk kez birbirlerinin etrafında dönen iki kara deliğin görüntüsünü elde ederek, kara delik çiftlerinin varlığını nihayet görsel olarak kanıtladılar.
12 Ekim 2025 – RDGündem.com – Astronomi dünyasında tarihi bir dönüm noktası yaşandı. Bilim insanları, yaklaşık 5 milyar ışık yılı uzaklıktaki OJ287 kuasarı merkezinde, birbirlerini yörüngede dolaşan iki süper kütleli kara deliğin ilk radyo görüntüsünü yakaladı. Bu görüntü, kara delik çiftlerinin varlığını doğrudan doğrulamakla kalmıyor, aynı zamanda evrenin en gizemli nesnelerinin dinamiklerini aydınlatıyor.
Keşfin Detayları: OJ287 Kuasarındaki Dans Eden Devler
OJ287 kuasarı, Yengeç takımyıldızında yer alan ve 19. yüzyılın sonlarında tesadüfen keşfedilen bir gök cismi. Yüzlerce yıldır gözlemlenen bu parlak galaksi çekirdeği, 12 yıllık periyotlarla değişen parlaklık dalgalanmalarıyla dikkat çekiyordu. Bu dalgalanmaların nedeni, uzun zamandır şüphelenilen bir ikili kara delik sistemiydi. Sonuçta haklı çıktılar: Kuasarın merkezinde, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 18 milyar katı olan dev bir kara delik ile onun etrafında dönen, 150 milyon Güneş kütlesinde daha küçük bir kara delik bulunuyor.
Görüntü, Rus yapımı RadioAstron (Spektr-R) uydusu ile yer tabanlı teleskopların birleştirilmesiyle elde edildi. Uydu, 2011-2019 yılları arasında çalıştı ve Ay’a yarım yol mesafedeki anteniyle, optik görüntülere kıyasla 100.000 kat daha yüksek çözünürlük sağladı. Kara delikler kendileri tamamen siyah olsa da, etraflarındaki parlak gaz bulutları ve yüksek enerjili parçacık jetleri sayesinde tespit edilebildi. Küçük kara deliğin jeti, yörüngesel hareketi nedeniyle “kuyruk sallayan” bir yapı sergiliyor – bu da teorik modellerle mükemmel uyum içinde.
Araştırma ekibinin lideri, Finlandiya’daki Turku Üniversitesi’nden astronom Mauri Valtonen, “OJ287 kuasarı o kadar parlak ki, özel teleskoplarla bile amatör astronomlar tarafından tespit edilebiliyor. OJ287’i özel kılan, tek bir kara delik değil, 12 yıllık bir yörüngede birbirlerini dolaşan iki kara delik içermesi ve bu durumun aynı periyotta ışık varyasyonları üretmesi,” dedi. Valtonen, görüntüyü yorumlarken ekledi: “İlk kez, birbirlerini dolaşan iki kara deliğin görüntüsünü aldık. Kara delikler kendileri mükemmel siyah olsa da, yoğun parçacık jetleri veya etraflarındaki parlayan gaz sayesinde tespit edilebiliyorlar.”
Bilimsel Yolculuk: 40 Yıllık Bir Gizem
OJ287’nin hikayesi 1982’ye dayanıyor. O yıl, Fin astronom Aimo Sillanpää, kuasarın 12 yıllık parlaklık döngüsünü fark etti. Dört yıl önce ise Lankeswar Dey, yörünge dinamiklerini çözen kritik hesaplamaları yaptı. Bu keşif, NASA’nın TESS uydusunun daha önce algıladığı ışığı da doğruluyor; ancak TESS, kara delikleri ayrı ayrı ayırt edememişti.
Uluslararası ekip, J.L. Gomez gibi isimlerle birlikte çalıştı ve bulguları 9 Ekim 2025’te *Astrophysical Journal* dergisinde yayımladı. Bu, gravitasyonel dalga algılamalarıyla dolaylı kanıtlanan kara delik birleşmelerini doğrudan görselleştiren ilk çalışma. Daha önce, Samanyolu ve Messier 87 galaksilerindeki tek kara delikler görüntülenmişti, ancak ikili sistemler için bu bir ilk.
Gelecek ve Etkileri: Evrenin En Büyük Dansı
Bu görüntü, kuasarlardaki ikili kara delik sistemlerini anlamada devrim yaratıyor. Küçük kara deliğin “sallanarak” yön değiştiren jeti, yörünge evrimini gerçek zamanlı izleme fırsatı sunuyor. Valtonen, “Görüntüde iki kara delik, beklendiği yerdeydi – teorilerimizle tam uyum içindeydi,” diye vurguladı.
Bilim insanları, bu tür sistemlerin galaksi evriminde kritik rol oynadığını belirtiyor. Kara delik çiftleri, galaksilerin birleşmesi sonucu oluşuyor ve nihai birleşmeleriyle gravitasyonel dalgalar üretiyor. OJ287, 12 yılda bir parlaklık patlaması yaşayarak, bu birleşmelerin öncüsü olabilir. Keşif, Event Horizon Teleskesi gibi gelecekteki gözlemlere ilham verecek.
Astronomi topluluğu, bu tarihi anı kutlarken, evrenin en karanlık sırlarının aydınlanmaya devam edeceğini umut ediyor. RDGündem.com olarak, bu çığır açan keşfi takip etmeye devam edeceğiz.
Kaynaklar: Space.com, Phys.org ve Astrophysical Journal. Görsel: RadioAstron/Spektr-R verilerine dayalı simülasyon.
