Hayat Kurtarmak İçin Ameliyat Yapabilen Karıncalarla Tanışın
Son zamanlarda yapılan bir çalışma, Florida marangoz karıncalarının yaralı yuva arkadaşlarına yardım etmek için yara temizleme ve ampütasyon gibi karmaşık cerrahi tedavileri nasıl gerçekleştirdiğini gösteriyor. Yaralanma türüne bağlı olarak değişen bu benzersiz davranış, insan olmayan türlerdeki gelişmiş tıbbi sistemleri vurgulayarak, tedavi edilmeyen yaralanmalardan önemli ölçüde daha yüksek hayatta kalma oranları gösteriyor.
Florida marangoz karıncaları üzerinde yapılan araştırmalar, bu karıncaların yaralanma türüne göre ampütasyon ve yara temizliği gibi ileri tıbbi teknikler kullandığını ve tedavi edilmeyen vakalarla karşılaştırıldığında hayatta kalma oranlarını önemli ölçüde artırdığını ortaya koyuyor.
Current Biology’de yayınlanan yeni bir çalışma, ameliyatla hayat kurtaran tek canlının insanlar olmadığını ortaya koyuyor. Araştırmacılar, adını aldığı türe özgü yaygın, kahverengi bir tür olan Florida marangoz karıncalarının , yuva arkadaşlarının yaralı uzuvlarını seçici bir şekilde nasıl tedavi ettiğini gösterdiler; yara temizleme veya kesme yoluyla. Bu “tedavilerin” etkinliğini deneysel olarak test ederken, bunlar yalnızca iyileşmeye yardımcı olmakla kalmadı, aynı zamanda araştırma ekibi karıncaların bakım tercihlerinin kendilerine sunulan yaralanma türüne göre belirlendiğini buldu.
Würzburg Üniversitesi’nden davranış ekolojisti ve makalenin ilk yazarı Erik Frank şunları söyledi: “Ampütasyon davranışından bahsettiğimizde, bu, hayvanlar aleminde türünün bir üyesi tarafından bir bireyin karmaşık ve sistematik bir şekilde ampütasyonunun gerçekleştiği tek örnektir.”
Karıncalarda Yara Bakımının Anlaşılması
Karıncalar arasında yara bakımı tamamen yeni bir olgu değildir. 2023’te yayınlanan bir çalışma , farklı bir karınca grubu olan Megaponera analis’in olası enfeksiyonları bastırmak için antimikrobiyal bileşiklerle yaraları aşılamak için özel bir bez kullandığını keşfetti. Florida marangoz karıncalarını ( Camponotus floridanus ) öne çıkaran şey, böyle bir bezleri olmadığı için yuva arkadaşlarını tedavi etmek için yalnızca mekanik yöntemler kullanıyor gibi görünmeleridir.
Araştırmacılar bu mekanik bakımın iki yoldan birini içerdiğini buldu. Karıncalar ya sadece ağız parçalarıyla yara temizliği yapacak ya da bacağın tamamının kesilmesiyle sonuçlanan bir temizlik yapacaktı. Karıncalar hangi yolu seçeceklerini seçmek için, en iyi tedavinin nasıl yapılacağına dair bilinçli ayarlamalar yapmak üzere yaralanmanın türünü değerlendiriyor gibi görünüyor.
Yaralanma Tedavilerinin Ayrıntılı Analizi
Bu çalışmada, iki tür bacak yaralanması analiz edildi, femurdaki kesikler ve ayak bileği benzeri tibiadaki kesikler. Tüm femur yaralanmalarına, bir yuva arkadaşı tarafından kesiğin ilk temizliği eşlik etti, ardından bir yuva arkadaşı bacağı tamamen çiğnedi. Buna karşılık, tibia yaralanmaları yalnızca ağız temizliği aldı. Her iki durumda da, müdahale deneysel olarak enfekte yaraları olan karıncaların çok daha yüksek bir hayatta kalma oranına sahip olmasıyla sonuçlandı.
Frank, “Bacağın her zaman kesildiği femur yaralanmalarının başarı oranı %90 veya %95 civarındaydı. Ve bacağın kesilmediği tibia için yine de yaklaşık %75’lik bir sağ kalma oranına ulaşıldı,” diyor. Bu, sırasıyla bakımsız enfekte femur ve tibia aşınmalarının %40’tan ve %15’ten daha az sağ kalma oranıyla tezat oluşturuyor.
Farklı Yaralanma Yerlerinin Etkileri
Araştırmacılar, yara bakımı için tercih edilen yolun yara bölgesinden enfeksiyon riskiyle ilişkili olabileceğini varsaydılar. Femurun mikro-BT taramaları, büyük ölçüde kas dokusundan oluştuğunu gösterdi ve bu da hemolimf olarak adlandırılan kanı bacaktan ana gövdeye pompalamada işlevsel bir rol oynadığını düşündürüyor. Femurda bir yaralanma olduğunda, kaslar tehlikeye girer ve potansiyel olarak bakteri yüklü kanı dolaştırma kabiliyetleri azalır. Öte yandan, tibia çok az kas dokusuna sahiptir ve bu nedenle kan dolaşımına çok az dahil olur.
Frank, “Tibia yaralanmalarında hemolimf akışı daha az engellendi, bu da bakterilerin vücuda daha hızlı girebileceği anlamına geliyordu. Femur yaralanmalarında ise bacaktaki kan dolaşımının hızı yavaşladı” diyor.
O zaman, eğer tibia hasarı daha hızlı enfeksiyonlara yol açıyorsa, tüm bacağın kesilmesinin en uygun seçenek olacağını düşünebilirsiniz, ancak bunun tam tersi gözlemlenir. Karıncaların bir bacağı kesebilme hızının bir fark yarattığı ortaya çıktı. Karınca destekli bir ampütasyonun tamamlanması en az 40 dakika sürer. Deneysel testler, tibia yaralanmalarında bacak enfeksiyondan hemen sonra çıkarılmazsa karıncanın hayatta kalamayacağını göstermiştir.
Lozan Üniversitesi’nden kıdemli yazar ve evrimsel biyolog Laurent Keller, “Böylece, zararlı bakterilerin yayılmasını önlemek için bacağı yeterince hızlı kesemedikleri için, karıncalar tibia yarasını temizlemek için daha fazla zaman harcayarak ölümcül enfeksiyon olasılığını sınırlamaya çalışırlar” diyor.
İnsan Tıbbi Uygulamalarıyla Karşılaştırma
Frank, “Karıncaların bir yarayı teşhis edebilmesi, enfekte veya steril olup olmadığını görebilmesi ve uzun süreler boyunca diğer bireyler tarafından buna göre tedavi edilebilmesi gerçeğiyle rekabet edebilecek tek tıbbi sistem insan sistemidir” diyor.
Bu davranışların karmaşık doğası düşünüldüğünde, mantıklı bir sonraki düşünce bu karıncaların bu kadar hassas bakımı nasıl başarabildikleri olacaktır. Keller, “Aslında hepsi doğuştan gelen davranışlar,” diyor. “Karınca davranışları bir bireyin yaşına göre değişir, ancak herhangi bir öğrenme olduğuna dair çok az kanıt vardır.”
Daha İleri Araştırma ve Sonuçlar
Şimdi laboratuvar ekibi bu davranışın ne kadar korunduğunu görmek ve özel antimikrobiyal (metapleural) bezi olmayan tüm karınca türlerinin de ampütasyon yapıp yapmadığını ortaya çıkarmak için diğer Camponotus türlerinde benzer deneyler yürütüyor. Ayrıca, bakım alan karıncanın bilinci yerindeyken bir uzvunun yavaşça çıkarılmasına izin verdiği için, bu durum karınca topluluklarındaki acı anlayışımızı daha fazla araştırmayı gerektiriyor.
Frank, “Karıncanın yaralı bacağını uzatıp diğerinin tamamen gönüllü olarak ısırmasına izin verdiği ve daha sonra yeni oluşan yarayı bir diğerinin temizleme işlemini tamamlaması için uzattığı videoları izlediğinizde, bu düzeydeki doğuştan gelen iş birliği bana oldukça çarpıcı geliyor” diyor.
